- 1 Kasım 2020
- Yayınlayan: Psk. İrem Bulut
- Kategori: Genel
Alışkanlıkların Dayanılmaz Gücü
‘’Motivasyon başlamanı sağlar, alışkanlıklar devam etmeni.’’
– Jim Rohn
Sabah uyandığınızda ilk iş olarak ne yaptınız? Hemen telefonunuza gelen mesajları mı kontrol ettiniz? Duşa mı girdiniz? Dişlerinizi yüzünüzü yıkadıktan önce mi sonra mı fırçaladınız? İşinize/okulunuza giderken hangi yolu kullandınız? Eve döndüğünüzde televizyon karşısına kurulup Netflix’teki dizinizi mi izlediniz yoksa spor ayakkabılarınızı giyip yürüyüşe mi çıktınız?
Gün içinde yaptığımız seçimlerin çoğu uzun süre düşünüp verilmiş kararların sonucu gibi gözükür ancak öyle değildir. Araştırmalar da gösteriyor ki, onlar alışkanlıklarımızdır. Örneğin 2006’da Duke Üniversitesi’nde yayınlanan bir araştırmada insanların her gün gösterdikleri davranışların %40’tan fazlasının kararlar değil, alışkanlıklar olduğu bulgulandı.
Alışkanlıklarımız aslında hepimizin hayatımızın belli bir noktasında düşüne taşına yaptığımız ve sonra düşünmeyi bırakıp hemen her gün yapmaya devam ettiğimiz seçimlerimizdir. Bunlara bilinçli olarak karar verdik ve sonra seçim yapmayı bıraktık, davranış otomatikleşti. Bu nörolojik yapımızın doğal bir sonucudur.
“Alışkanlık, bilim insanlarına göre beynin enerjiden tasarruf etmek için durmaksızın yeni yollar aramakta olmasıdır. Beyin, kendi haline bırakıldığı takdirde hemen her rutini alışkanlığa çevirmeye çalışacaktır, çünkü alışkanlıklar zihnimizin daha az efor harcamasını mümkün kılar. Enerji tasarrufunu sağlayan bu içgüdü ile alışkanlık, doğal bir akışta oluşur.”
Hayatta aldığınız bazı kararları düşünün, ‘her hafta düzenli spor yapacağım’, ‘sabahları erken uyanacağım’ gibi… Bu gibi kararları düzenli olarak yapmayı hayal ederiz, bununla birlikte genelde hep de erteleriz. Çünkü harekete geçmemizi engelleyen başka alışkanlıklarımız mevcuttur. Motivasyon ile yola çıkarız ancak bu davranışları eski alışkanlıklarımızın yerine yerleştirmediğimiz için ‘denedim, olmadı’ döngüsüne düşeriz.
Hayatı daha üretken yaşamak, başladığımız şeyleri alışkanlık haline getirmemizden geçer. O halde bizi biz yapan alışkanlıkların temeline inmeye ne dersiniz? Eğer alışkanlıklarımızın nasıl işlediğini anlarsak, onları istediğimiz yönde yeniden şekillendirebiliriz. Hadi Alışkanlıkların Gücü (The Power of Habits) kitabının yazarı Charles Duhigg’e kulak verelim
Alışkanlıklarımız Nasıl Çalışır?
Formül: işaret — rutin — ödül döngüsü
Alışkanlıklarımız şu 3 adımdan oluşuyor:
1- İşareti görürüz. Bu işaret, beyinde ilgili alışkanlığın bulunduğu bölgeyi tetikler.
2-Bu tetikleme fiziksel, düşünsel ya da duygusal rutini çalıştırır.
3- Bu rutin de ilgili ödüle ulaşmamızı sağlar.
Alışkanlıklarımız Nasıl Değişir?
Duhiggi’e göre yeni bir alışkanlık oluşturmak istediğimizde şu basit kuralları uygulamamız gerekiyor:
- Açık ve net bir işaret oluşturmak.
- Motivasyon kaynağı bir ödül sağlamak.
Bu sistem ile, aynı ödülü verip yalnızca rutininizi değiştirerek alışkanlıklarınızı değiştirebilirsiniz.
Peki, bu kadar kolay görünüyorsa alışkanlıklarımızı niye kolayca değiştiremiyoruz?
Bunun nedeni beynimizin tembel olması ve otomatik pilotta (default mode network) çalışmayı sevmesidir. Alışkın olduğu rutinleri yapmak, bildiği yollardan gitmek onun için en kolayı ve en güvenlisi. Bu sebeple bilinçli düzeyde yaptığımız seçimler ile alışkanlıklarımız için savaşmamız oldukça önemli. Rutinlerimizin hangi işaretlerle tetiklendiğini ve ödüllerin neler olduğunu fark edersek, alışkanlıklarımızı değiştirebilme gücüne de sahip oluruz.
Duhiggi bunun için şöyle bir sistem önermekte:
Alışkanlığınızı tanımlayın: Oluşturmak veya değiştirmek istediğiniz davranışı belirleyerek, öncelikle rutininizi tanımak gerekiyor.
Ödülleri keşfedin: Kendinize gerçek istek uyandıracak ödüller belirleyin.
İşaretleri takip edin: Alışkanlıklarınızı tetikleyen işaretleri tespit edin.
Plan yapın: Artık alışkanlığınızın yerine yenisini koyabilirsiniz. Planınızı yapın ve plana sadık kalarak adımlarınızı atın. İstikrarlı olun.
“Alışkanlıklarınızı değiştirmenin en etkili yolu, neyi başarmak istediğinize değil, kim olmak istediğinize odaklanmaktır.”
Hem alışkanlıklar kimliğimizi oluşturuyor hem kimliğimiz alışkanlıklarımızı.
Bizi harika tepelere, muhteşem manzaralara ulaştıracak yeni alışkanlıklar geliştirmeye…
Kaynaklar:
Duhigg, C. (2012). The power of habit: why we do what we do in life and business. New York: Random House.
Erdoğan, E. (23 Mart 2020). Alışkanlıkların gücünün farkında mısın?. [Blog gönderisi].
Neal, D. T., Wood, W., & Quinn, J. M. (2006). Habits- a repeat performance. Current Directions in Psychological Science, 15, 198-202.
Verplanken, B., & Wood, W. (2006). Interventions to break and create consumer habits. Journal of Public Policy and Marketing, 25, 90-103.
